✨Trạm Đọc Official | Lược Sử Ngôn Ngữ - Chuyện Kể Về Phát Minh Vĩ Đại Nhất Của Loài Người

Daniel L. Everett cho rằng những ngôn ngữ mà chúng ta đang sử dụng không đơn thuần là sản phẩm của hơn một triệu năm tiến hóa mà còn là thứ vũ khí giúp loài người trở thành “kẻ săn mồi” bậc nhất thống...

mua sản phẩm tại ShopeeMua tại Shopeemua sản phẩm tại TikiMua tại Tikimua sản phẩm tại LazadaMua tại Lazadamua sản phẩm tại TiktokMua tại Tiktok
Trạm Đọc Official | Lược Sử Ngôn Ngữ - Chuyện Kể Về Phát Minh Vĩ Đại Nhất Của Loài NgườiTrạm Đọc Official | Lược Sử Ngôn Ngữ - Chuyện Kể Về Phát Minh Vĩ Đại Nhất Của Loài Người

Daniel L. Everett cho rằng những ngôn ngữ mà chúng ta đang sử dụng không đơn thuần là sản phẩm của hơn một triệu năm tiến hóa mà còn là thứ vũ khí giúp loài người trở thành “kẻ săn mồi” bậc nhất thống trị hành tinh. Thật vậy, ngôn ngữ là ưu thế vượt trội của con người so với những loài khác. Vậy chúng ta đã sở hữu năng lực này như thế nào?

Tác giả của Lược sử Ngôn ngữ đi tìm đáp án cho câu hỏi trên thông qua nghiên cứu về lịch sử tiến hóa của ngôn ngữ, từ những nỗ lực biểu ý bằng lời nói sớm nhất của con người cho đến gần 7.000 ngôn ngữ hiện diện trên Trái Đất ngày nay. Everett đã lần theo bước chân của hàng chục nghìn thế hệ loài người, lần lượt bóc tách nhiều lý thuyết tồn tại từ lâu trong các lĩnh vực như sinh học, ngôn ngữ học nhằm chứng minh rằng ngôn ngữ không phải bản năng bẩm sinh của giống loài chúng ta – một khám phá khiến thế giới ngôn ngữ học đương đại đảo lộn.

Đan xen giữa nhiều thông tin khoa học là những giai thoại mà tác giả thu thập được trong gần 40 năm nghiên cứu thực địa tại khu vực rừng Amazon với nhiều bộ lạc bản địa. Chính những trải nghiệm đó góp phần tăng sức thuyết phục cho lập luận của Everett. Có thể nói, Lược sử Ngôn ngữ là nguồn thông tin cho chúng ta lời giải về điều ta biết, điều ta muốn biết và cả điều ta có thể sẽ chẳng bao giờ biết về hành trình từ giao tiếp đơn thuần đến ngôn ngữ.

ĐÁNH GIÁ/NHẬN XÉT CHUYÊN GIA

“Daniel Everett vận dụng hài hòa phương pháp lấy tin học thuật bí mật xen kẽ những giai thoại dễ tiếp cận để phỏng đoán cách thức con người phát triển ngôn ngữ viết và nói, truy tìm lý do mà nó trở nên quan trọng đối với sự tồn tại và thống trị của loài người. Như trong các cuốn sách trước của mình, Everett tấn công mạnh mẽ lý thuyết vốn được chấp nhận từ lâu của Noam Chomsky rằng con người khi sinh ra đã có bản năng ngôn ngữ, bao gồm cả các quy tắc cấu trúc bẩm sinh…” — Kirkus Reviews

“Nói về nguồn gốc sinh học và văn hóa của loài người, chẳng có mấy cuốn sách có thể xếp vào hàng kinh điển. Tôi tin rằng Lược sử Ngôn ngữ của Daniel Everett sẽ là một trong số đó.”

“[Một] bản thảo đầy tham vọng… Giọng điệu dễ mến và đặc biệt là những giai thoại hấp dẫn của Everett từ các nghiên cứu thực địa trong rừng mưa vùng Amazon sẽ giúp ích cho những người mới vào nghề. ” — New York Times Book Review

“Lược sử Ngôn ngữ đã giải thích rõ ràng các vấn đề phức tạp cho độc giả nói chung và đóng góp những thông tin độc đáo cho giới học thuật nói riêng chỉ bằng một dung lượng vừa phải… Những lập luận được viện dẫn và những hiểu biết được cung cấp đều vô cùng ấn tượng… Những người quan tâm đến ngôn ngữ sẽ thấy cuốn sách này hữu ích.” — Oliver Kamm, Times

TRÍCH ĐOẠN HAY

  1. Làm thế nào loài người có được ngôn ngữ là một câu chuyện đầy ắp những khám phá và phát kiến thú vị, không tài nào kể xiết. Kết luận mà tôi rút ra qua câu chuyện đó có một cây phả hệ rất dài, móc nối những ngành khoa học liên quan đến sự tiến hóa của ngôn ngữ – bao gồm nhân học, ngôn ngữ học, khoa học nhận thức (hay khoa học tri nhận), cổ thần kinh học, khảo cổ học, sinh học, khoa học thần kinh và linh trưởng học. Dù vậy, như mọi nhà khoa học khác, những kiến giải của tôi [về đề tài này] đến từ nền tảng giáo dục, cụ thể là 40 năm nghiên cứu thực địa về ngôn ngữ và văn hóa của Bắc Mĩ, Trung Mĩ và Nam Mĩ, đặc biệt với những người săn bắt hái lượm ở vùng rừng Amazon thuộc Brazil. Như đã trình bày trong chuyên khảo mới nhất về sự giao thoa giữa tâm lí học và văn hóa, Dark Matter of the Mind: The Culturally Articulated Unconscious (Vật chất tối của ý thức: Tiềm thức biểu lộ qua văn hóa), ở đây, tôi phủ định rằng ngôn ngữ là bản năng của bất kì loài nào, hay là (yếu tố) bẩm sinh hoặc di truyền.

  2. Dù cách nói chuyện và ngôn ngữ của Homo erectus có thể khác biệt rất lớn với cách nói chuyện và ngôn ngữ con người hiện đại, bản thân ngôn ngữ đó đã là một thứ ngôn ngữ toàn diện. Họ có ngôn ngữ từ khi họ sở hữu những biểu tượng, mà trật tự sắp xếp cũng như ý nghĩa của chúng phần nào được quyết định bởi chính các biểu tượng đó kết hợp với ngữ cảnh.

  3. […] bộ não không phải ốc đảo mà là một mạng lưới liên kết. Đầu tiên, não liên kết với thân thể, kết nối với các cơ quan khác cả về mặt tiến hóa lẫn sinh lý. Nhưng có một điều quan trọng không kém là bộ não cũng kết nối với những bộ não khác. Như triết gia Andy Clark từng tuyên bố nhiều năm trước, văn hóa làm não chúng ta “lớn lên”. Mỗi bộ não là một mắt xích kết nối với những bộ não khác trong biển cả văn hóa. Quan điểm này đáng được nhấn mạnh. Trên thực tế, chúng ta không thể thấu hiểu vai trò của bộ não đối với ngôn ngữ và sự tiến hóa nếu không có ý niệm đó. Đây là lí do chúng ta phải vô cùng cẩn trọng trước quan điểm phổ biến nhưng dễ gây nhầm lẫn rằng bộ não là một cỗ máy tính, một sản phẩm nhân tạo hoàn toàn khác một cơ quan [trong cơ thể người]. Thật vậy, máy vi tính không hề có văn hóa.

  4. […] quan sát độc lập của Jones trên cùng một sự việc đã đưa đến một trong những phát hiện quan trọng nhất trong nghiên cứu về hoạt động giao tiếp của con người qua nhiều thế kỷ. Kiến giải của ông cho rằng tiếng Phạn, Hi Lạp, Latin, Gothic (gần với ngôn ngữ Đức) và Celtic đều có chung nguồn gốc. Chúng là những ngôn ngữ chị em. Ngôn ngữ mẹ – cũng là mẹ của những ngôn ngữ họ hàng đang chờ được tìm thấy, hay nói cách khác là đang chờ được gia nhập vào cây ngữ hệ – có tên là ngôn ngữ Tiền-Ấn-Âu. […] Rồi chúng ta cũng khám phá ra rằng hệ ngôn ngữ Ấn-Âu chính là ngôn ngữ mẹ của phần lớn các ngôn ngữ châu Âu hiện nay, và đồng thời cũng là ngôn ngữ mẹ của cả những ngôn ngữ không thuộc châu Âu như tiếng Ba Tư, tiếng Hindu và nhiều ngôn ngữ khác. Câu hỏi đi kèm là liệu chúng ta có thể phát hiện ra ngôn ngữ mẹ của ngôn ngữ Ấn-Âu hay không?

  5. Giao tiếp là nỗ lực của toàn bộ thực thể, cho nên những cử chỉ, ngữ điệu, hai lá phổi, miệng, lưỡi, đôi bàn tay, chuyển động cơ thể và thậm chí cả lông mày đều được sắp đặt phục vụ việc sử dụng ngôn ngữ, như trong phần lớn hoạt động giao tiếp ở động vật khác. Những thành tố khác nhau của nỗ lực giao tiếp bằng ngôn ngữ chia biểu tượng ra thành những phần nhỏ hơn, và những phần nhỏ này lại được sử dụng để tạo nên những đơn vị lớn hơn. Âm tố, từ ngữ, câu cú, sự thêm thắt ngữ pháp và tông giọng đều đến từ sự ra đời của những biểu tượng đầu tiên, và phát minh này được cải tiến, lan truyền qua thời gian nhờ sự tham gia của toàn xã hội, giống như mọi phát minh khác.

  6. Lỗ hổng chính của việc phủ nhận nhận thức ở động vật chính là khi làm vậy, về cơ bản, chúng ta phủ nhận cả việc tổ tiên của mình có nhận thức trước khi họ có ngôn ngữ. Trạng thái tiền ngôn ngữ là cơ sở nhận thức để hình thành nên ngôn ngữ.

  7. Tôn ti cần thiết đối với chi Homo nếu xét nó như một phương thức để tìm hiểu và cấu thành những mối quan hệ xã hội, hoặc để phân chia công việc, thậm chí ngay cả trong việc xây dựng ngôn ngữ. […] Nhưng trong khía cạnh ngôn ngữ, tôn ti chỉ cần thiết trong mối tương quan trực tiếp với mức độ phức tạp về nội dung giao tiếp – cái được con người nói đến – khi dòng chảy thông tin trở nên nhanh và phức tạp hơn. Đúng như [Herbert] Simon dự đoán, hoạt động giao tiếp cần sử dụng nhiều thông tin – đặc biệt là khi diễn ra với tốc độ cao trong ngôn ngữ loài người – sẽ được hỗ trợ thông qua những cấu trúc thông tin xác định.

  8. Cộng đồng erectus không giống cộng đồng sapiens ở nhiều điểm. Tuy vậy, họ vẫn là những nhóm người biết thảo luận, trao đổi, tranh luận và phản đối, những hoạt động diễn ra theo bước chân rong ruổi khắp thế giới của họ, và họ đã trao truyền lại cho chúng ta phát minh của mình – ngôn ngữ. Mỗi một con người đều đang sử dụng ngữ pháp và tham gia vào xã hội bằng công sức, các khám phá và trí tuệ của Homo erectus. Sự chọn lọc tự nhiên đã giữ lại những gì được xem là hiệu quả nhất cho sự tồn tại của loài người, và cải tiến giống loài thành loài người ngày nay trong Thời đại Cách tân, Kỷ nguyên Văn hóa, trong Vương quốc của Lời nói.

  9. Văn hóa là thứ trừu tượng vì không thể chạm vào, nhìn thấy hay ngửi được – nó không thể được quan sát trực tiếp. Tuy nhiên, những sản phẩm của văn hóa, như nghệ thuật, thư viện, vai trò chính trị, đồ ăn, văn học, khoa học, tôn giáo, phong cách, kiến trúc, tính nhân văn, thì lại không hề trừu tượng, có thể nhìn thấy và rất rõ ràng. Văn hóa là một động lực năng động chỉ có thể tìm thấy ở những cá nhân thuộc về xã hội. Mọi thành viên trong xã hội đều cùng chia sẻ văn hóa, khi họ đồng thuận về những giá trị và trình tự ưu tiên của mọi giá trị mà mình sở hữu. Các thành viên trong cộng đồng văn hóa, đến lượt mình, chia sẻ tri thức và các vai trò xã hội. Người ta quan sát cách các giá trị và tri thức được áp dụng, hoặc các kì vọng đến từ những vai trò xã hội trên thực tế, thông qua những thành viên khác trong xã hội. Điều này chính là biểu hiện hữu hình của văn hóa.

  10. Ngôn ngữ mang tính toàn thể và đa thức. Bất kể ngữ pháp của nó như thế nào, ngôn ngữ cũng vẫn tham gia vào toàn bộ các khía cạnh đời sống của một con người – trí tuệ, cảm xúc, đôi tay, cái miệng, cái lưỡi, bộ não. Ngôn ngữ đòi hỏi được tiếp cận với những thông tin văn hóa, những tri thức ngầm ẩn, vì tất cả các hoạt động mà chúng ta thực hiện như tạo ra các âm thanh, cử chỉ, độ cao, biểu cảm khuôn mặt, chuyển động cơ thể và các tư thế đều là những khía cạnh khác nhau liên quan đến ngôn ngữ.

  11. Không thể tồn tại ngôn ngữ mà không có cử chỉ. Phần lớn cử chỉ được sử dụng một cách vô thức và để làm được điều đó, người ta phải vận dụng các tri thức ngầm ẩn. Cử chỉ được định hình nhờ nhu cầu của ngôn ngữ mà chúng góp phần mở rộng, và nhờ nền văn hóa mà từ đó chúng được sinh ra.

  12. Nguồn gốc và thành phần cấu tạo nên các biểu tượng mà chúng ta bàn luận cho thấy một thực tế rằng, giống như những chức năng thuộc về sinh học, ngôn ngữ của loài người không hề đơn giản. Ngôn ngữ nảy sinh từ sự tương tác với các nghĩa (ngữ nghĩa học), điều kiện cần để chúng sử dụng (ngữ dụng học), thuộc tính vật lí của các âm chứa ý nghĩa đó (ngữ âm học), ngữ pháp, âm vị học (cấu trúc âm), hình thái học (cách ngôn ngữ tạo ra từ, ví dụ như thêm tiền tố, phụ tố, hoặc không thêm gì cả) và sự tổ chức các tầng ý nghĩa cũng như hội thoại. Nhưng sau tất cả, vẫn còn tồn tại một điều bí ẩn gì đó. Ngôn ngữ, với tư cách là một tổng thể, vẫn lớn hơn sự tổng hòa tất cả thành phần của nó. Khi nghe tiếng mẹ đẻ, chúng ta không nghe riêng ngữ pháp hay ngữ âm, cũng không nghe riêng ngữ nghĩa, nhưng chúng ta vẫn nghe và ngay lập tức hiểu điều đang được nói – coi đó như một tổng thể, từng chi tiết và mối liên kết tất cả các chi tiết với nhau, trong một đoạn hội thoại hay một câu chuyện.

  13. Trong quá trình khảo sát những dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, ông đã có một trong số các khám phá quan trọng nhất lịch sử. Ông tái phát hiện một sự thật mà hơn 100 năm trước đã được một người Đức tên là Andreas Jaeger lần đầu chú ý vào năm 1686, và được nhà truyền giáo Dòng Tên người Pháp ở Ấn Độ Gaston để mắt đến lần nữa vào năm 1767. Mặc dù công trình của Jaeger và Coeurdoux hầu như đã bị lãng quên, quan sát độc lập của Jones trên cùng một sự việc đã đưa đến một trong những phát hiện quan trọng nhất trong nghiên cứu về hoạt động giao tiếp của con người qua nhiều thế kỉ. Kiến giải của ông cho rằng tiếng Phạn, Hi Lạp, Latin, Gothic (gần với ngôn ngữ Đức) và Celtic đều có chung nguồn gốc. Chúng là những ngôn ngữ chị em. Ngôn ngữ mẹ – cũng là mẹ của những ngôn ngữ họ hàng đang chờ được tìm thấy, hay nói cách khác là đang chờ được gia nhập vào cây ngữ hệ – có tên là ngôn ngữ Tiền-Ấn-Âu. Jones, Jaeger và Coeurdoux đã mở đường cho con đường nghiên cứu về nguồn gốc ngôn ngữ một cách nghiêm túc. Gần 100 năm sau đó, gần Weimar, Đức, người ta đã phát triển một công cụ quan trọng khác để phục vụ cho việc nghiên cứu nguồn gốc ngôn ngữ. Vào năm 1850, nhà ngữ văn học 29 tuổi người Đức, August Schleicher, đã xuất bản một cuốn sách với tuyên bố rằng, ngôn ngữ của loài người nên được nghiên cứu như những sinh thể, xếp ngang hàng với những cơ thể sinh học, được liên hệ với các giống, loài và phân loài – tương tự cách chúng ta hiểu mối tương quan giữa tất cả các loài thực vật và động vật hiện nay. Schleicher đã trình bày một cách tối ưu những mối liên hệ trong quá trình tiến hóa của các ngôn ngữ qua “sơ đồ hình cây”. Với công việc này, ông không chỉ đóng góp một phần to lớn cho lịch sử và tiến trình tiến hóa của ngôn ngữ, mà còn giới thiệu một khái niệm về “nguồn gốc tự nhiên” – vào thời điểm chín năm trước khi Darwin xuất bản cuốn sách Origin of Species (Nguồn gốc của các loài).

Công trình của Schleicher và Jones truyền cảm hứng cho nhiều người suy nghĩ một cách sâu sắc về mối liên hệ giữa các ngôn ngữ. Rõ ràng là bằng cách sử dụng phương pháp xây dựng các cây ngôn ngữ vốn bắt đầu phát triển từ Ấn Độ, Đức, Pháp, Anh hay những nơi khác, chúng ta có thể tìm về thời điểm và nơi chốn mà các ngôn ngữ cụ thể ra đời. Rồi chúng ta cũng khám phá ra rằng hệ ngôn ngữ Ấn-Âu chính là ngôn ngữ mẹ của phần lớn các ngôn ngữ châu Âu hiện nay, và đồng thời cũng là ngôn ngữ mẹ của cả những ngôn ngữ không thuộc châu Âu như tiếng Ba Tư, tiếng Hindu và nhiều ngôn ngữ khác. Câu hỏi đi kèm là liệu chúng ta có thể phát hiện ra ngôn ngữ mẹ của ngôn ngữ Ấn-Âu hay không? Hiện nay, chúng ta biết rằng ngôn ngữ Ấn-Âu đã bắt đầu phân nhánh thành các ngôn ngữ châu Âu hiện đại từ 6.000 năm về trước. Liệu chúng ta có thể đi xa hơn? 10.000 năm? 100.000 năm? Liệu chúng ta có thể thực sự sử dụng những phương pháp của ngôn ngữ lịch sử và ngôn ngữ so sánh để phục nguyên ngôn ngữ đầu tiên hay không?

Hầu hết các nhà ngôn ngữ học đương thời đưa ra đáp án chắc nịch là “Không thể”. Các phương pháp được chú ý đến qua công trình của Jones dường như có thể công phá bức tường 6.000 năm. Để đi xa hơn, chúng ta sẽ cần đến nhiều phương pháp của các lĩnh vực khác, chẳng hạn cổ sinh vật học, khảo cổ học và sinh học – và chúng ta cần đến thứ mà có lẽ nằm ngoài khả năng, những mẫu ngôn ngữ được bảo tồn.

  1. Trên thực tế, các nhà ngôn ngữ học đã nhận ra rằng sự biến đổi trong các ngôn ngữ hiện đại là kết quả của sự chọn lọc hiệu quả mang tính tự nhiên của ngôn ngữ qua thời gian. Theo thời gian, ngôn ngữ nào cũng biến đổi. Chúng biến đổi vì sự chia tách địa lí (hãy nghĩ đến sự “biến đổi di truyền”), hay vì những ưu tiên khác nhau của thời đại, kinh tế,… Những nhân tố này, dưới hình thức này hay hình thức khác, cũng đều cho thấy ngôn ngữ của Homo erectus đã bắt đầu biến đổi khi có những cộng đồng mới hình thành. Nhiều nhà ngôn ngữ học lịch sử khái quát hiện tượng này thành một nhận định: “Bạn nói giống như những người đang nói cùng bạn.” Một khi bạn ngưng nói chuyện với một nhóm người nào đó, điều đó cũng có nghĩa là bạn sẽ ngưng nói giống họ. Hay ít nhất là nhóm của bạn cũng sẽ ngưng nói giống bạn. Đây là lí do vì sao mỗi lần tìm đến một con sông lớn hay một rặng núi ở châu Âu, chúng ta dường như tìm thấy những ngôn ngữ khác biệt ở mỗi bờ mà trước kia chúng từng chỉ là một ngôn ngữ.

  2. Vấn đề là ngôn ngữ loài người không phải là một chuỗi mã vi tính. Con người không hình thành ngữ pháp trước rồi tìm ra ý nghĩa của nó trong một nền văn hóa cụ thể. Văn hóa, ngữ pháp và ý nghĩa, mỗi thứ lại phản chiếu và chịu ảnh hưởng bởi thứ kia trong ngôn ngữ loài người. Ngôn ngữ và tâm lí cùng hòa quyện sâu trong mạch nguồn văn hóa. Chúng ta sẽ không thể hiểu bất cứ tạo tác nào trong ngôn ngữ và xã hội loài người nếu tách rời chúng khỏi những công cụ diễn dịch văn hóa. Việc hiểu bản chất và vai trò của văn hóa trong tập tính, ngôn ngữ và tư duy loài người là thiết yếu để hiểu sự tiến hóa của ngôn ngữ loài người.

CÂU QUOTE HAY

  1. Khả năng tư duy phức tạp phải là điều kiện tiên quyết để sử dụng được những cấu trúc cú pháp phức tạp…
  2. Ngữ pháp là việc sử dụng các biểu tượng cùng nhau. Cú pháp là sự sắp xếp những biểu tượng đó khi chúng được sử dụng cùng nhau.
  3. Mọi hành vi của con người, bao gồm cả ngôn ngữ, đều là cách chúng ta biểu hiện ra bên ngoài những ý định, những điều mà ý thức được hướng tới. Ngôn ngữ là công cụ tốt nhất để truyền đạt những ý định đó.
  4. Máy tính không phải là những công cụ tiên phong trong thời đại thông tin mà chính là ngôn ngữ. Thời đại thông tin đã bắt đầu từ hai triệu năm trước. Homo sapiens chỉ giúp nó trở nên sôi động hơn chút mà thôi.
  5. Ngôn ngữ không phải một thực thể tĩnh, chỉ tuân thủ các quy tắc ngữ pháp cứng nhắc liên quan tới hình thức và ngữ nghĩa, mà nó là một thực thể động, vận dụng độ cao, cử chỉ, lời nói và ngữ pháp cùng nhau một cách sáng tạo để tạo nên hiệu quả giao tiếp bằng lời.
  6. Bởi vì ngôn ngữ là một tạo tác văn hóa, chúng ta buộc phải hiểu văn hóa để hiểu ngôn ngữ

VỀ TÁC GIẢ

DANIEL L. EVERETT

(Sinh năm 1951)

Daniel Leonard Everett là một nhà nhân loại học, ngôn ngữ học người Mỹ, đồng thời là tác giả của rất nhiều bài viết và cuốn sách nổi tiếng.

Everett đã dành hơn 30 năm sinh sống và làm việc trong rừng rậm Amazon thuộc Brazil cùng hơn mười nhóm bộ lạc khác nhau. Ông được biết đến nhiều nhất qua công trình nghiên cứu về người Pirahã, một tộc người sống tại lưu vực sông Amazon, và ngôn ngữ của họ.

Everett hiện là Giáo sư Khoa học Nhận thức được ủy thác tại Đại học Bentley, Massachusetts.

Tác phẩm tiêu biểu:

  • Don't Sleep, There Are Snakes: Life and Language in the Amazonian Jungle (2008)

  • Language: The Cultural Tool (2012)

  • Dark Matter of the Mind: The Culturally Articulated Unconscious (2016)

  • How Language Began: The Story of Humanity's Greatest Invention (2017)

mua sản phẩm tại ShopeeMua tại Shopeemua sản phẩm tại TikiMua tại Tikimua sản phẩm tại LazadaMua tại Lazadamua sản phẩm tại TiktokMua tại Tiktok
Tâm Lý Học Và Đời Sống Hiểu biết tâm lý con người là một lợi thế trong các hoạt động tương tác xã hội. Nghiên cứu và ứng dụng thành tựu của môn khoa học
TƯ DUY NHANH VÀ CHẬM  Chúng ta thường tự cho rằng con người là sinh vật có lý trí mạnh mẽ, khi quyết định hay đánh giá vấn đề luôn kĩ lưỡng và lý tính.
+ Chương trình chuẩn kết hợp theo cả 3 bộ sách: Cánh Diều, Kết Nối Tri Thức với Cuộc sống và Chân trời sáng tạo + Hệ thống kiến thức rõ ràng theo 23 chủ
Combo Tâm Thư Nhà Doanh Nghiệp + Tâm Thư Nhà Lãnh Đạo - Tâm Thư Nhà Doanh Nghiệp Tôi tin rằng làm cha mẹ ai cũng mong muốn con cái mình giỏi giang, thành đạt
ESG Quan Trọng Nhưng Không Đặc Biệt Hơn Tôn giáo bắt đầu bằng đức tin, nhưng khoa học bắt đầu bằng sự hoài nghi nghiêm túc. Cuốn sách này, giống như mọi câu trả lời
Đường Xưa Mây Trắng - Theo Gót Chân Bụt (Bìa Cứng) ------------   Đường Xưa Mây Trắng - Theo Gót Chân Bụt Đường Xưa Mây Trắng là một câu chuyện vô cùng lý thú về
Phương Pháp Giáo Dục Sớm Montessori Cho Trẻ Từ 0 - 3 Tuổi Tác giả Kannari Miki Người Dịch Mai Đỗ NXB NXB Dân Trí Năm XB 2020 Ngôn Ngữ Tiếng Việt Trọng lượng (gr)
1: DẠY CON QUẢN LÝ TIỀN BẠC TÁC GIẢ: Rashmi Sirdeshpande Dịch giả: 1980Edu THÔNG TIN XUẤT BẢN: Giá bìa: 139.000 Số trang: 164 Mã EAN: 8936066697385 NXB liên kết: NXB DÂN TRÍ Sách do
Công ty Học Liệu Sư Phạm giới thiệu: Sách - Combo Đại cương Lịch sử Việt Nam Tập 1- Tập 2 - tập 3 Tác giả: Nhiều tác giả Số trang: 1228 trang / 3
Combo Dr. Seuss - Ngôi Nhà Ngôn Ngữ (Bộ 5 Cuốn) Vào những năm 50 của thế kỷ 20, giới giáo dục Mỹ đau đầu với hiện trạng năng lực đọc hiểu của trẻ em
Montessori từ lâu đã được xem là phương pháp giáo dục giúp trẻ phát triển toàn diện về cả thể chất lẫn trí tuệ ngay từ sớm Bộ sách “Montessori phương pháp giáo dục sớm
Khởi Nghiệp Kinh Doanh Tinh thần kinh doanh và nỗ lực khởi nghiệp vừa là xu thế vừa là động lực quan trọng để phát triển kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam
Combo Manga - Thám Tử Lừng Danh Conan - Bản Nâng Cấp: Tập 31 - 40 (Bộ 10 Tập) 1. Thám Tử Lừng Danh Conan - Tập 31 Xác chết kì lạ được phát hiện
Combo Vũ Điệu Của Thần Chết + Giai Điệu Tử Thần - Vũ Điệu Của Thần Chết Vũ điệu của Thần Chết là sự trở lại đầy ấn tượng của nhà hình sự học lừng danh
BỘ SÁCH THÔNG THÁI Sách Minh Triết: Giúp HIỂU ĐỜI - THẤU ĐẠO Con đường mà tất cả nhân sinh đều đi qua: Sơ khai, Lý trí, Thông thái, Hợp nhất. Từng giai đoạn có
GIẢI MÃ SIÊU TRÍ TUỆ 10 quy tắc gia tăng hạnh phúc, khơi nguồn thức tỉnh và nâng tầm ảnh hưởng Điều gì sẽ sảy ra nếu con người cứ vô thức sống theo những quan
Bộ 4 cuốn sách về Tư duy Phản Biện của Thinknetic 1. Tư duy phản biện từ làm quen đến thói quen: 9 tiêu chuẩn, 8 yếu tố, 7 đặc điểm đối với nhà tư
Triết Lý Lãnh Đạo Park Hang Seo hế kỷ XX là thời đại của phong cách lãnh đạo “thu hút”. Một chút bí ẩn, tài năng và khả năng khơi gợi cảm hứng mạnh mẽ
Combo Kỹ Năng Tư Duy - Kỹ Năng Sống : Này Cô Gái, Thức Tỉnh Đi!+Nội Tình Của Ngoại Tình ( Tặng Kèm Bookmark Green Life) 1)Này cô gái,thức tỉnh đi! Con đường đi qua
Tư Trị Thông Giám - Tập 11 Nối tiếp tập 10, Tư trị thông giám tập 11 bắt đầu từ nửa cuối thế kỷ thứ VI, khi đất nước Trung Quốc bước vào quá trình
Combo Ehon cần có dành cho lứa tuổi 3-6 ( 10 cuốn): 1. Chuyện những chiếc răng 2. Chuyện xì hơi 3. Mako và chuyến phiêu lưu trong bồn tắm 4. Món quà từ cửa
Nhìn Mặt Là Bắt Hình Dong 22 phương pháp đọc thấu diễn biến tâm lý qua ngôn ngữ hành vi Trong thời đại hiện nay, sự cạnh tranh hết sức khốc liệt, việc quan sát
Combo Những Nguyên Tắc Thành Công - Vươn Tới Đỉnh Cao Từ Xuất Phát Điểm Hiện Tại và Search Inside Yourself - Tạo Ra Lợi Nhuận Vượt Qua Đại Dương Và Thay Đổi Thế Giới
Combo Làm điều quan trọng + Sức mạnh của tập trung Combo gồm 2 cuốn: 1. Làm Điều Quan Trọng Lời giới thiệu được viết bởi nhà đồng sáng lập Google, Larry Page, cho quyển
Combo Làm Chủ Bình Minh - Sống Đời Xuất Chúng - CLB 5 Giờ Sáng và 365 Ngày Thong Dong Làm Chủ Bình Minh - Sống Đời Xuất Chúng - CLB 5 Giờ Sáng Nhà
Có rất nhiều bạn đã và đang chật vật với việc học ngữ pháp Tiếng Anh. Các bạn thấy ngữ pháp TA quá rộng, khó học, khó nhớ. Có bạn thì lại rất thạo ngữ
Có rất nhiều bạn đã và đang chật vật với việc học ngữ pháp Tiếng Anh. Các bạn thấy ngữ pháp TA quá rộng, khó học, khó nhớ. Có bạn thì lại rất thạo ngữ
Tác phẩm kinh điển của văn học Séc được dịch sang tiếng nước ngoài nhiều nhất. Karel Čapek  từng nhận xét về cuốn sách: "Ở nhà trường, các thầy cô thường bảo chúng ta rằng sự
Những Đòn Tâm Lý Trong Bán Hàng (Tái Bản 2018) Những đòn tâm lý trong bán hàng chính là nghệ thuật bán hàng mà Brian Tracy, một doanh nhân thành đạt, đúc rút từ chính
Vấn đề đầu tiên mà các nhà đầu tư nước ngoài muốn đầu tư vào Việt Nam gặp phải hiện nay đó là các rào cản về hiểu biết pháp lý trong khi Việt Nam
Giới thiệu: 1. Sao chúng ta lại ngủ Là cuốn sách về giấc ngủ đầu tiên được viết bởi chính một chuyên gia khoa học hàng đầu, giám đốc Trung tâm về Khoa học Giấc
Thuật Đắc Nhân Tâm (Tái Bản 2020) Điều gì có thể chinh phục lòng người? Có phải ai sinh ra cũng có những phẩm chất hay sự nhạy cảm và tinh tế để gặt hái
Nghệ Thuật Diễn Thuyết Để Thành Công Diễn thuyết không chỉ là kỹ năng trình bày trước đám đông mà còn là một môn nghệ thuật đầy quyền năng. Với cuốn sách Nghệ thuật diễn thuyết
Bí Quyết Học Đâu Nhớ Đó Quyển sách này sẽ thay đổi cuộc đời bạn. Nó sẽ giúp bạn học hành tấn tới, học đâu nhớ đó hay xuất sắc vượt qua các kỳ thi,
SỨC MẠNH CỦA THÓI QUEN Chìa khoá quan trọng nhất để mở cánh cửa thành công chính là sự kết hợp nhuần nhuyễn những thói quen tốt với nhau. Câu hỏi đặt ra là làm
Combo Sách Kỹ Năng Thay Đổi Con Người: Tuổi Trẻ Đáng Giá Bao Nhiêu (Tái Bản) + Dám Bị Ghét + Sống Thực Tế Giữa Đời Thực Dụng / đã đến lúc thay đổi con
Suy Nghĩ Lớn , Hành Động Nhỏ Mọi người thường cho rằng có 3 cách để gia tăng lợi nhuận của một công ty, đó là cắt giảm biên chế và chi phí, thu nhỏ
1. Để Thế Giới Biết Bạn Là Ai Được xem là người khai sinh ra bộ môn khoa học về thành công, Napoleon Hill đã dành gần như trọn đời để phân tích, nghiên cứu,
Tôi, tương lai và thế giới Tôi, Tương lai & Thế giới ra đời đúng vào thời điểm cần thiết nhất đối với Việt Nam. Môi trường sống của chúng ta, kể cả ở Việt
Giá bộ: 274.000 VNĐ --------------- Công ty phát hành: First News - Trí Việt Tác Giả: Dale Carnegie Ngày phát hành: 2022 Số trang: 200 trang Kích thước: 10 x 15 cm Nhà xuất bản:
Combo Sách Kỹ Năng Thay Đổi Cuộc Đời: Thức Tỉnh Mục Đích Sống (Tái Bản 2019) + Gieo Trồng Hạnh Phúc (Tái Bản) + Tĩnh Lặng / Top Những Cuốn Sách Hay Bán Chạy Nhất
BeyondOrder - Vượt Lên Trật Tự - 12 Quy Tắc Cho Cuộc Sống     “Ta phải đối diện với những hỗn độn liên tiếp này như thế nào?” Chúng ta đang sống trong một
Combo Manga - Komi - Nữ Thần Sợ Giao Tiếp: Tập 11 - 20 (Bộ 10 Tập) 1. Komi - Nữ Thần Sợ Giao Tiếp - Tập 11 Komi đi du lịch với cả nhà
Combo Điểm Bùng Phát và Những Kẻ Xuất Chúng( Kèm Sổ Tay) Điểm Bùng Phát Điểm Bùng Phát là một khoảnh khắc kỳ ảo, khi một ý tưởng, một xu thế, hay một hành vi xã
Tại sao phải trả tiền cho những điều phiền muộn? Tại sao chúng ta thoải mái trả quá nhiều cho một thứ gì đó ở hiện tại chỉ vì chúng ta đã trả quá cao
Mặt Dày Tâm Đen Có một bí quyết ẩn giấu dưới mọi thành công. Các vị tướng từ thời cổ đại biết bí quyết đó. Những người tiên phong khi đến Châu Mỹ biết bí
1 - Phương Pháp Giải Các Chủ Đề Căn Bản Hình Học 11 (Dùng Chung Cho Các Bộ SGK Hiện Hành) 2 - Phương Pháp Giải Các Chủ Đề Căn Bản Đại Số Và Giải Tích 11
Tư Duy Nhanh Và Chậm Chúng ta thường tự cho rằng con người là sinh vật có lý trí mạnh mẽ, khi quyết định hay đánh giá vấn đề luôn kĩ lưỡng và lý tính.
Cứ Làm Đi! Thế giới thật điện cuồng. Sáng tạo nghệ thuật thì thật khó. Vậy làm sao để bạn không ngừng phát triển? Trong những cuốn sách trước – Steal Like An Artist (tạm dịch: Trộm
Combo sách tư duy - kỹ năng sống: Tư Duy Vượt Giới Hạn, Thành Công Vượt Đám Đông + Mặc Kệ Thiên Hạ, Sống Đời Bạn Muốn (Bộ 2 cuốn)   1, Tư Duy Vượt
Nghề bất động sản – lựa chọn hoàn hảo cho bất kỳ người nào có máu kinh doanh và nhiều tham vọng Với chi phí khởi nghiệp tương đối thấp và không có mức trần
Kinh Nghiệm Thành Công Của Ông Chủ Nhỏ Kinh Nghiệm Thành Công Của Ông Chủ Nhỏ là một cuốn sách có nội dung khác biệt với những cuốn sách kinh doanh thông thường khác, có thể
Nghề bất động sản – lựa chọn hoàn hảo cho bất kỳ người nào có máu kinh doanh và nhiều tham vọng Với chi phí khởi nghiệp tương đối thấp và không có mức trần
Nghề bất động sản – lựa chọn hoàn hảo cho bất kỳ người nào có máu kinh doanh và nhiều tham vọng Với chi phí khởi nghiệp tương đối thấp và không có mức trần
Nghề bất động sản – lựa chọn hoàn hảo cho bất kỳ người nào có máu kinh doanh và nhiều tham vọng Với chi phí khởi nghiệp tương đối thấp và không có mức trần
Combo Kỹ Năng Xây Dựng Đội Nhóm Mạnh : Đội Nhóm Bất Khả Chiến Đại - Thành Công Từ Kỷ Luật Đến Trách Nhiệm + 100 Phương Động Lực Cho Đội Nhóm Chiến Thắng (
Nghề bất động sản – lựa chọn hoàn hảo cho bất kỳ người nào có máu kinh doanh và nhiều tham vọng Với chi phí khởi nghiệp tương đối thấp và không có mức trần
Nghề bất động sản – lựa chọn hoàn hảo cho bất kỳ người nào có máu kinh doanh và nhiều tham vọng Với chi phí khởi nghiệp tương đối thấp và không có mức trần
Nghề bất động sản – lựa chọn hoàn hảo cho bất kỳ người nào có máu kinh doanh và nhiều tham vọng Với chi phí khởi nghiệp tương đối thấp và không có mức trần
America Shark Tank: Cách Biến Ý Tưởng Triệu Đô Thành Hiện Thực Của Shark Lori Greiner Lori Greiner là một trong những doanh nhân thành đạt và được tìm kiếm nhiều nhất ở Mỹ. Nhưng
Trang đầu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Trang cuối
👁️ 188 | ⌚2025-10-07 11:43:07.633
Ngôn Ngữ: Công Cụ Quyền Năng Nhất Trong Lịch Sử Tiến Hóa Loài Người
Tóm tắt: Toàn bộ lịch sử Thế Giới | Lịch sử loài Người - Từ thời đồ đá cũ đến ngày nay
Lịch Sử Loài Người (FULL): Từ Thuở Sơ Khai Đến Văn Minh Hiện Đại
Con người đã tiến hóa như nào trong 6 triệu năm?
[Sách Nói] Sapiens: Lược Sử Loài Người - Chương 1 | Yuval Noah Harari
Lược sử Ngôn ngữ: Chuyện kể về phát minh vĩ đại nhất của loài người | Daniel L. Everett

QC Shopee
Áo thun nam Polo NOVELTY kiểu dáng Melange NATMMTMT3R210101N với thiết kế kiểu dệt Melange mới lạ, đẹp mắt. Chất vải siêu nhẹ, mỏng mát nhưng không kém phần tinh tế. Phù hợp với nhiều độ
Áo thun nam Polo NOVELTY không túi kiểu dáng Melange 210104N với thiết kế kiểu dệt Melange mới lạ, đẹp mắt. Chất vải siêu nhẹ, mỏng mát nhưng không kém phần tinh tế. Phù hợp với
Cà Phê Đen Hòa Tan Espresso KING COFFEE - Hộp 100 gói x 2.5g. Tặng * Cà Phê Sữa PLUS Hòa Tan 3IN1 KING COFFEE - Hộp 10 gói x 20g. >> Bảo quản :
gối massage -Máy mát xa cổ có thể mát xa vùng cổ, vai gáy nhưng cũng có thể mát xa vùng thắt lưng, eo chí chí máy mát xa cổ nhưng cũng có thể mát
      BÔ VỆ SINH DI ĐỘNG SỬ DỤNG TIỆN LỢI TRONG NHÀ DỄ DÀNG SẠCH SẼ   THÔNG TIN SẢN PHẨM: - Chất Liệu: Nhựa PP - Màu Sắc: Đỏ - Kiểu Dáng:
Két mini được làm từ những tấm tôn dày, chống lại những tác động về ngoại lực rất tốt. Bên cạnh đó, hệ thống khóa cực kì an toàn, với hệ thốngđa khóa (một lớp
BÌNH INOX GIỮ NHIỆT CAO CẤP PEARL METAL REFRES - HÀNG NỘI ĐỊA NHẬT BẢN (Sản phẩm được nhập khẩu trực tiếp từ Nhật Bản) ■ Xuất xứ thương hiệu: Nhật Bản ■ NSX: Pearl Metal Co.,Ltd (Japan) ■ Model:
CHẢO ELMICH CHỐNG DÍNH CAO CẤP ĐÁY TỪ EL7104 - 26CM Mã sản phẩm: EL7104 Thương hiệu: Elmich CH SécCode: 2357104Nguyên liệu: Hợp kim nhôm, cán nhựa cách nhiệtMàu sắc: ĐỏKích thước: Ø26cm x H 8cm Dầy : 0.28mmTrọng lượng:
Giá bộ: 536.000 VNĐ -------------- Công ty phát hành: First News - Trí Việt Tác Giả: Richard Devos Ngày phát hành: 2022 Số trang: 300 trang Kích thước: 16 x 24 cm Nhà xuất bản:
Nước Hoa Nam Laurelle London Gentlemans Collection - Code Bleu EDT 100ml Hương gỗ và hương thơm, đây là một hương toát lên vẻ sang trọng. Mang đến sự tuơi mát và hương thơm của
Máy phun sương tạo ẩm dùng cho ô tô, xe hơi nhãn hiệu Baseus CRJSQ01 - Khuếch tán các phân tử nước dạng nano siêu mịn ra môi trường không khí giúp tái tạo và
Máy xay sinh tố Khaluck KL-303 có Cối xay thủy tinh dung tích 1.25L dùng cho mục đích xay sinh tố trái cây cho cả nhà. Cối xay cỡ vừa dùng để xay các loại
Thông tin chi tiết: - Ly thủy tinh 3 cối - Ly chứa đựng dung tích lớn - Kèm theo cối xay khô, xay cà phê, tiêu, trà - Dung tích: 1,5 lít - Chức
1. Bồi Dưỡng Học Sinh Giỏi Sinh Học 10 Cuốn sách được viết bám sát chương trình Sinh học lớp 10 phổ thông và chương trình sinh học lớp 10. Cuốn sách được trình bày
Combo Bồi Dưỡng Học Sinh Giỏi Sinh Học 10 - 11 - 12 - Phan Khắc Nghệ Combo Bồi Dưỡng Học Sinh Giỏi Sinh Học10 - 11 - 12 - Phan Khắc Nghệ gồm 3
Cuốn 1: Kiếm tiền xuyên biên giới từ Youtube Điểm nổi bật của sách: + Tư duy kiếm tiền xuyên biên giới: Giúp bạn hiểu vì sao YouTube không còn là “sân chơi riêng” của
Bank 3.0 - Tương Lai Của Ngân Hàng Trong Kỷ Nguyên Số Trong vòng 10 năm tới đây, chuyên gia tư vấn tài chính Brett King đã có dự đoán về tương lai của ngành
Combo Tự Học Hóa Học 10 Tập Một + Tập Hai (Theo Chương Trình GDPT Mới) (Bộ 2 Cuốn)   ​1. Tự Học Hóa Học 10 Tập Một (Theo Chương Trình GDPT Mới) 2. Tự
Bộ 2 cuốn sách về Phù Thủy Chứng Khoán: Phù Thủy Sàn Chứng Khoán - Phù Thủy Sàn Chứng Khoán Thế Hệ Mới Cuốn sách gồm một loạt các cuộc phỏng vấn với các nhà
Kính Cường Lực Cho iPhone 17 Series UNIQ OPTIX COVEX MATTE Nhám Chống Bám Vân Tay Không Bám Bẩn Thích Hợp Cho Game Thủ Tận hưởng lớp bảo vệ mượt mà, không bám bẩn với